Ký Sự Ngược Sông Thu

Phan Đắc Lữ

(Tặng Chinh Văn – Nguyễn Thanh – Lê Minh Châu, bạn đồng hành ngược sông Thu)

Bỏ lại bình minh sau cửa Ðại
Con thuyền cưỡi sóng ngược sông Thu
Ta cưỡi thời gian ngược về quá khứ
Tìm tuổi thơ qua cuộc lãng du.

Bỏ lại sau lưng hàng xóm cũ
Bảo An -– quê cắt rốn chôn nhau
Bến Ðường vực lở sau mùa lũ
Bãi bồi cát sỏi lấp biền dâu

Bến Ðường xưa thuyền bè tấp nập
Gạo đường tơ lụa khách giao thương
Bảo An xưa trai thanh gái lịch
Nay người đi phiêu bạt mười phương.

Bến Vân Ly giữa hai dòng nước
Mây trắng bay về cuối trời xa
Ngày chớp bể mưa nguồn lũ lụt
Mây xám giăng lợp kín quê nhà.


Một nhánh sông chảy về quê mẹ
Một nhánh xuôi về phía quê cha
Hai nhánh hợp nhau thành Giao Thủy
Mẹ thương Cha -– hai nhánh -– một quê ta.

Khỏa nước gội đầu sông mát rượi
Ngỡ còn xanh tóc tuổi đôi mươi
Gĩu áo phong sương lầm cát bụi
Nắng thơm mùi áo tuổi lên mười.

Cúi mặt nhìn sông -– sông trách móc
Ngẩng đầu trông núi -– núi giận hờn
Ta như dải mây mùa giông bão
Bay ngang quê mưa sùi sụt trong hồn.

Thu Bồn ơi !Năm mươi năm lẻ
Ngày về kiểm lại buổi ra đi
Ta phung phí một thời trai trẻ
Nợ núi sông biết trả bằng gì.

***

Qua truông Phường Rạnh lòng sông hẹp
Núi lấn dòng sông hóa vực sâu
Núi thì đầu trọc -– ta đầu bạc
Người – núi – sông chung cuộc bể dâu.

Sông có khúc người không có lúc
Sông lở bên kia bồi lại bên này
Núi trọc đầu rừng xanh lại mọc
Ta bạc đầu – bạc suốt tuổi thơ ngây

Chợ trưa Trung Phước người thưa thớt
Hàng quán tranh tre mấy dãy lều
Phố cũ người về thăm bất chợt
Tìm ai trong dáng khói đìu hiu.

Phố chợ nằm nghiêng nghiêng triền dốc
Một bên sông sâu – một bên núi cao
Tôm cá thuyền chài lên mời mọc
Rau quả làng xa xuống đổi trao.

Cam bưởi Ðại Bường qua góp mặt
Mít non khoai bắp miệt Cà Tang
Cá chuồn cửa Ðại lên vừa kịp
Ðổi mít non về Ðà Nẵng Hội An.

Phố núi còn đây - Ai khuất núi ?
Ðò ngang bến cũ vẫn nơi này
Non xa lạc cánh chim trời mỏi
Người cũng chồn chân hội nước mây.

Kỷ niệm vẫn xanh màu ký ức
Tuổi thơ ta gắn bó nơi này
Một thời binh lửa trong tiềm thức
Như đỉnh đèo Le mây trắng bay.

Trung Phước - nay về thăm chốc lát
Biết mai còn có trở về không
Tuổi đời đã cuối đường luân lạc
Hẹn - nhỡ không về - lại nhớ trông.

***

Theo hướng đò ngang qua tả ngạn
Ðại Bường chưa chín bói bòn bon
Mít nài thơm phức mùi khoai nướng
Hoa bưởi vườn ai thoang thoảng hương.

Vườn Ðại Bường xanh màu ngọc bích
Bốn mùa hoa kết trái sai cành
Sầu riêng măng cụt quê Nam Bộ
Hợp thổ ngơi hương vị ngọt lành.

Ngôi nhà xưa trọ thời sơ tán
Có cô bạn gái tóc đuôi gà
Rủ nhau đi tắm triền sông cạn
Làm Chiêu Quân đội mũ lá đa.

(Cô bạn gái tóc đuôi gà ấy
Chín năm sau đẹp nhất Ðại Bường
Mặt trái xoan - mắt bồ câu đen láy
Mái tóc mây chảy mượt lưng ong).

Bà con làng xóm thương đùm bọc
Rổ bắp nồi khoai cũng sớt chia
Nhà trên rộng rãi dành cho khách
Rét buốt mùa đông nhường chiếu chăn.

Tình nghĩa một thời chưa đền đáp
Vì ta cách trở mấy phương trời
Trở lại người thân nay đã mất
Tình sâu nghĩa nặng chẳng hề vơi.

***

Người và cảnh chia tay dùng dắng
Nồm lên giục giã bóng chiều nghiêng
Cà Tang ưỡn ngực choàng mây trắng
Như nàng sơn nữ ngủ triền miên.

Dăm cô thôn nữ ra sông tắm
Khuấy nước đùa tung sóng vỗ bờ
Chiền chiện líu lo biền dâu thẫm
Bãi bồi lộng gió bắp tung cờ.

Khói bếp nhà ai thơm bắp nướng
(Bắp lăn mắm cái ớt chìa vôi)
Bụng đói cồn cào cơm chửa chín
Con thuyền ngơ ngẩn chẳng buồn trôi.

Thời hiện đại tàu thuyền xuôi ngược
Máy móc thay chèo chống cánh buồm dong
Gió mất việc lên bờ lau dằn vặt
Máy ầm vang át giọng hò khoan.

Những mối tình ngày xưa trắc trở
Chàng ở đầu sông - thiếp cuối sông
Trông về quê mẹ xa vời vợi
Yêu thương nhau cũng ngại đò giang.

Thuyền ơi – ghé lại thăm vùng mỏ
Than Nông Sơn lấp lánh ngọc huyền
Non sông gấm vóc bày ra đó
Người Nông Sơn nghèo khó kinh niên.

Ngày khói lửa chiến tranh bùng nổ
Cha dìu con lên rẫy khai hoang
Ðất phì nhiêu - sức người cằn cỗi
Lúa ngô trồng vỗ béo chim muông.

Con sốt rét mắt vàng da bủng
Cơm sắn khoai không đủ lớn khôn
Ngày hai buổi lùa trâu vào lũng
Ðêm nằm mơ cắp sách đến trường.

Ông bà ngoại nhớ quê mòn mỏi
Nối tiếp nhau yên nghỉ ven đồi
Ngày tiễn biệt sụt sùi giông bão
Năm mươi năm … núi lở sông bồi.

Một nén hương - một lời khấn nguyện
Linh hồn Người trong cõi hư vô
Những đứa cháu đi cùng trời cuối biển
Chưa một lần về hương khói bên mồ.

Những đứa cháu đòi dời non lấp bể
Chưa một lần về tảo mộ ông bà
Hai nấm mồ hoang nay thành bình địa
Mảnh vườn xưa nay là bãi tha ma.

Hởi Thượng Ðế của một thời ly loạn
Người sống còn cầu thực tha hương
Người đã khuất hồn xiêu phách tán
Ðừng lừa nhau một cõi thiên đường.

***

Lên Bình Yên phải vượt hai con thác
Khúc quanh co là thác Cổ Cò
Thuyền chao đảo trườn con sóng bạc
Ðá lô nhô là thác Lòng Bò.

Gọi Bình Yên sao sóng cồn thác dữ
Rừng thâm u hiểm trở núi non
Tháng bảy hạn đồng khô cỏ úa
Người Binh Yên yên phận sống mòn.

Gọi Phú Gia sao nhà tranh vách đất
Người Phú Gia một nắng hai sương
Ngày giáp hạt sắn khoai thay gạo
Bể bạc rừng vàng người phải tha phương.

Qua Dùi Chiêng ngược lên Tý - Sé
Một dải non sông ai vẽ lên tranh
Núi trùng điệp sông trôi lặng lẽ
Mây chiều giăng đỉnh núi lam xanh.

***

Ta bỏ sông quê thời thơ bé
Năm mươi năm ngậm ngải tìm trầm
Ta - Con bê vàng – rời xa vú mẹ
Ra đồng hoang ngậm cỏ mưa dầm.

Ðến sông Thương tắm nhầm bến đục
Ðời nổi trôi lên ngọn Kỳ Cùng
Lại chê nước sông Thương không mát
Về tắm phù sa sông Ðuống sông Hồng.

Vượt sông Mã sông Gianh máu lửa
Bao lần đối mặt với Hiền Lương
Một nhát dao chém ngang mình đất nước
Hai mươi năm máu đỏ các dòng sông.

Biết dại khôn từ sông Hồng sông Ðuống
Nước phù sa không gột sạch u mê
Bốn mươi tuổi hai bàn tay trắng
Ðến Hoàng Long xin định cõi đi về.

Sông quê vợ lượn quanh triền núi đá
Qua cố đô phơ phất bóng cờ lau
Trẻ mục đồng dựng nên nghiệp bá
Nghiệp bá cờ lau - vàng để thành thau.

Ta đã qua những dòng sông huyền thoại
Bạch Ðằng giang còn đậm nét son
Sông Hồng sông Lô sóng cồn réo gọi
Phải giữ từng tấc đất giang sơn.

Tổ quốc ta nơi nào cũng đẹp
Từ ải Nam Quan đến Cà Mau
Sông là máu đừng đem mua bán
Núi là xương đừng lấy đổi trao.

***

Nhanh cho kịp vừng trăng vừa hé
Nghỉ đêm nay với Hòn Kẽm Ðá Dừng
Vách đá dựng xây phòng riêng thành lũy
Giai nhân đâu ? chung hưởng ánh trăng rừng.

Ta mỏi gối đèn cù mộng ảo
Nửa đời tìm bóng núi hình sông
Ðêm nay thức với Hùng Tinh Bắc Ðẩu
Mong quê hương sớm có hừng đông.

Xóm vạn chài đèn khuya leo lét
Thuyền nhấp nhô ẩn hiện trong sương
Sống no đói nhờ ơn sông nước
Người vạn chài không một tấc ruộng nương.

Tiếng gõ lắc mạn thuyền xua cá
Khua nát vừng trăng đáy thủy cung
Lũ con cháu Thủy Tề khíp vía
Lưới bủa lưới giăng hết vẩy vùng.

Tiếng vượn hú đầu non thê thảm
Gà bên nương giục giã canh tàn
Sông soi bóng vòm trời thăm thẳm
Nhớ thương ai nghĩ ngợi miên man.

Thuở cha mẹ gả con về biển
Lòng ngùi trông Hòn Kẽm Ðá Dừng
Thương cha mẹ và thương quê kiểng
Sao về thăm quê kiểng … “thì đừng”.

Sao mờ tỏ – trăng suông trải lụa
Bến Trà Linh huyền ảo bến Tầm Dương
Khách du tử ngày về không hẹn
Mai ra đi lòng nặng nhớ thương.

***

Một ngày sống “bụi” quê hương
Hơn trăm năm sống để vương quê người.